พอลิเมอร์ (polymer) คือ สารประกอบที่มีโมเลกุลขนาดใหญ่ ประกอบด้วยหน่วยซ้ำ ๆ กันหลายหน่วยเรียกว่า มอนอเมอร์ (monomer) โมเลกุลของพอลิเมอร์ประกอบด้วยพันธะโคเวเลนต์ระหว่างมอนอเมอร์หลายหน่วย โดยทั่วไปแล้ว พอลิเมอร์มีโครงสร้างสามมิติ ซึ่งทำให้มีความแข็งแรงและทนทาน
พอลิเมอร์สามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ประเภทใหญ่ ๆ ดังนี้
- พอลิเมอร์ธรรมชาติ คือ พอลิเมอร์ที่พบในธรรมชาติ เช่น เซลลูโลส โปรตีน ยางธรรมชาติ เป็นต้น
- พอลิเมอร์สังเคราะห์ คือ พอลิเมอร์ที่มนุษย์สร้างขึ้น เช่น พลาสติก ยางสังเคราะห์ เส้นใยสังเคราะห์ เป็นต้น
พอลิเมอร์มีสมบัติทางกายภาพและทางเคมีที่แตกต่างกันไปตามชนิดของมอนอเมอร์ที่ใช้และโครงสร้างของพอลิเมอร์ ตัวอย่างเช่น พอลิเมอร์ที่มีโครงสร้างเส้นตรงจะมีสมบัติยืดหยุ่นสูง ในขณะที่พอลิเมอร์ที่มีโครงสร้างแบบร่างแหจะมีสมบัติแข็งแรงสูง
มอนอเมอร์ (monomer) คือ สารประกอบที่มีโครงสร้างพื้นฐานที่สามารถรวมตัวกันเพื่อสร้างพอลิเมอร์ได้ มอนอเมอร์สามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ประเภทใหญ่ ๆ ดังนี้
- มอนอเมอร์ชนิดเดียวกัน คือ มอนอเมอร์ที่มีโครงสร้างเหมือนกัน ตัวอย่างเช่น มอนอเมอร์ของพอลิเอทิลีนคือ เอทิลีน
- มอนอเมอร์ชนิดต่าง ๆ คือ มอนอเมอร์ที่มีโครงสร้างต่างกัน ตัวอย่างเช่น มอนอเมอร์ของพอลิเอสเตอร์คือ กรดอะซิติกและแอนไฮไดรด์ของฟีนอล
การเกิดพอลิเมอไรเซชัน (polymerization) คือ กระบวนการที่มอนอเมอร์รวมตัวกันเพื่อสร้างพอลิเมอร์ การเกิดพอลิเมอไรเซชันสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ประเภทใหญ่ ๆ ดังนี้
- พอลิเมอไรเซชันแบบเติม (addition polymerization) คือ กระบวนการที่มอนอเมอร์รวมตัวกันโดยไม่มีการสูญเสียโมเลกุลใด ๆ ตัวอย่างเช่น การเกิดพอลิเอทิลีนจากเอทิลีน
- พอลิเมอไรเซชันแบบควบแน่น (condensation polymerization) คือ กระบวนการที่มอนอเมอร์รวมตัวกันโดยการสูญเสียโมเลกุลขนาดเล็ก ตัวอย่างเช่น การเกิดพอลิเอสเตอร์จากกรดอะซิติกและแอนไฮไดรด์ของฟีนอล
พอลิเมอร์มีความสำคัญอย่างยิ่งในชีวิตประจำวัน เนื่องจากถูกนำมาใช้ในผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ เช่น พลาสติก ยาง เส้นใย วัสดุก่อสร้าง เป็นต้น