ปฏิกิริยาเคมีของสารประกอบอินทรีย์ คือ การเปลี่ยนแปลงทางเคมีของสารประกอบอินทรีย์ ปฏิกิริยาเคมีของสารประกอบอินทรีย์สามารถจำแนกออกได้เป็นหลายประเภท ขึ้นอยู่กับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในโมเลกุลของสารประกอบอินทรีย์ ดังนี้
- ปฏิกิริยาการแทนที่ (substitution reaction) คือ ปฏิกิริยาที่อะตอมหรือกลุ่มอะตอมถูกแทนที่ด้วยอะตอมหรือกลุ่มอะตอมอื่น ตัวอย่างเช่น ปฏิกิริยาของเมทานกับคลอรีน (CH4 + Cl2 → CH3Cl + HCl)
- ปฏิกิริยาการเติม (addition reaction) คือ ปฏิกิริยาที่พันธะคู่หรือพันธะสามถูกเติมด้วยอะตอมหรือกลุ่มอะตอม ตัวอย่างเช่น ปฏิกิริยาของเอทิลีนกับไฮโดรเจน (C2H4 + H2 → C2H6)
- ปฏิกิริยาการกำจัด (elimination reaction) คือ ปฏิกิริยาที่โมเลกุลของสารประกอบอินทรีย์สูญเสียอะตอมหรือกลุ่มอะตอม ตัวอย่างเช่น ปฏิกิริยาของเบนซีนกับคลอรีน (C6H6 + Cl2 → C6H5Cl + HCl)
- ปฏิกิริยาออกซิเดชัน-รีดักชัน (oxidation-reduction reaction) คือ ปฏิกิริยาที่อะตอมหรือกลุ่มอะตอมสูญเสียหรือได้รับอิเล็กตรอน ตัวอย่างเช่น ปฏิกิริยาของเมทานอลกับออกซิเจน (CH3OH + O2 → CO2 + H2O)
ปฏิกิริยาเคมีของสารประกอบอินทรีย์มีความสำคัญอย่างยิ่งในชีวิตประจำวัน เนื่องจากปฏิกิริยาเหล่านี้สามารถนำไปใช้ในการผลิตสารประกอบอินทรีย์ต่าง ๆ เช่น ยา พลาสติก ยาง เป็นต้น
ตัวอย่างปฏิกิริยาเคมีของสารประกอบอินทรีย์
- ปฏิกิริยาการแทนที่
- ปฏิกิริยาของเมทานกับคลอรีน (CH4 + Cl2 → CH3Cl + HCl)
- ปฏิกิริยาของเบนซีนกับไนโตรเจน (C6H6 + HNO3 → C6H5NO2 + H2O)
- ปฏิกิริยาการเติม
- ปฏิกิริยาของเอทิลีนกับไฮโดรเจน (C2H4 + H2 → C2H6)
- ปฏิกิริยาของเบนซีนกับไฮโดรเจน (C6H6 + H2 → C6H12)
- ปฏิกิริยาการกำจัด
- ปฏิกิริยาของเบนซีนกับคลอรีน (C6H6 + Cl2 → C6H5Cl + HCl)
- ปฏิกิริยาของเบนซีนกับไฮโดรเจนคลอไรด์ (C6H6 + HCl → C6H5Cl + H2)
- ปฏิกิริยาออกซิเดชัน-รีดักชัน
- ปฏิกิริยาของเมทานอลกับออกซิเจน (CH3OH + O2 → CO2 + H2O)
- ปฏิกิริยาของกรดอะซิติกกับด่าง (CH3COOH + NaOH → CH3COONa + H2O)
ปฏิกิริยาเคมีของสารประกอบอินทรีย์สามารถจำแนกออกได้เป็น 2 ประเภทใหญ่ ๆ ดังนี้
- ปฏิกิริยาของหมู่ฟังก์ชัน คือ ปฏิกิริยาที่หมู่ฟังก์ชันของสารประกอบอินทรีย์ทำปฏิกิริยากับสารอื่น ตัวอย่างเช่น ปฏิกิริยาของหมู่ไฮดรอกซิลกับกรด (CH3OH + HCl → CH3Cl + H2O)
- ปฏิกิริยาของโครงสร้าง คือ ปฏิกิริยาที่โครงสร้างของโมเลกุลของสารประกอบอินทรีย์เปลี่ยนแปลง ตัวอย่างเช่น ปฏิกิริยาของเบนซีนกับไนโตรเจน (C6H6 + HNO3 → C6H5NO2 + H2O)
ปฏิกิริยาเคมีของสารประกอบอินทรีย์สามารถเกิดขึ้นได้ภายใต้สภาวะต่าง ๆ ขึ้นอยู่กับประเภทของปฏิกิริยาและสารประกอบอินทรีย์ที่ใช้ในปฏิกิริยา ตัวอย่างเช่น ปฏิกิริยาของหมู่ไฮดรอกซิลกับกรดสามารถเกิดขึ้นได้ในห้องอุณหภูมิ ในขณะที่ปฏิกิริยาของเบนซีนกับไนโตรเจนต้องอาศัยสภาวะที่มีความร้อนและความดันสูง