ออร์แกเนลล์ (organelle) คือ โครงสร้างย่อยที่มีขนาดเล็กอยู่ภายในเซลล์และมีหน้าที่เฉพาะ ออร์แกเนลล์มักอยู่ภายในไซโตซอลหรืออยู่ติดกับเยื่อหุ้มเซลล์ ออร์แกเนลล์สามารถมองเห็นได้ด้วยกล้องจุลทรรศน์และสามารถแยกให้บริสุทธิ์ได้โดยวิธีการกระบวนการปั่นแยกส่วนของเซลล์
ออร์แกเนลล์แบ่งออกเป็น 2 ประเภทตามลักษณะของเยื่อหุ้ม ได้แก่
- ออร์แกเนลล์ที่มีเยื่อหุ้ม ประกอบด้วย
- ไมโทคอนเดรีย (mitochondria) มีหน้าที่ในการสังเคราะห์ ATP ซึ่งเป็นพลังงานของเซลล์
- คลอโรพลาสต์ (chloroplast) มีหน้าที่ในการสังเคราะห์ด้วยแสง
- เอ็นโดพลาสมิกเรติคูลัม (endoplasmic reticulum) มีหน้าที่ในการขนส่งสารภายในเซลล์
- กอลจิคอมเพล็กซ์ (Golgi apparatus) มีหน้าที่ในการบรรจุและส่งออกสารจากเซลล์
- ไลโซโซม (lysosome) มีหน้าที่ในการย่อยสลายสารภายในเซลล์
- เพอรอกซิโซม (peroxisome) มีหน้าที่ในการย่อยสลายสารพิษ
- แวคิวโอล (vacuole) มีหน้าที่ในการสะสมสารต่าง ๆ ภายในเซลล์
- ออร์แกเนลล์ที่ไม่มีเยื่อหุ้ม ประกอบด้วย
- ไรโบโซม (ribosome) มีหน้าที่ในการสังเคราะห์โปรตีน
- เซนทริโอล (centrosome) มีหน้าที่ในการแบ่งเซลล์
- ไซโทสเกเลตัน (cytoskeleton) มีหน้าที่ในการให้รูปร่างและโครงสร้างแก่เซลล์
หน้าที่ของออร์แกเนลล์
ออร์แกเนลล์แต่ละชนิดมีหน้าที่เฉพาะในการดำรงชีวิตของเซลล์ ดังนี้
- ไมโทคอนเดรีย มีหน้าที่ในการสังเคราะห์ ATP ซึ่งเป็นพลังงานของเซลล์ โดยกระบวนการหายใจระดับเซลล์
- คลอโรพลาสต์ มีหน้าที่ในการสังเคราะห์ด้วยแสง ซึ่งเป็นกระบวนการสร้างอาหารของพืช โดยการใช้พลังงานจากแสงอาทิตย์
- เอ็นโดพลาสมิกเรติคูลัม มีหน้าที่ในการขนส่งสารภายในเซลล์ โดยแบ่งออกเป็น 2 ชนิด ได้แก่
- เอ็นโดพลาสมิกเรติคูลัมแบบเรียบ (smooth endoplasmic reticulum) มีหน้าที่ในการสังเคราะห์ไขมันและฮอร์โมน
- เอ็นโดพลาสมิกเรติคูลัมแบบขรุขระ (rough endoplasmic reticulum) มีหน้าที่ในการสังเคราะห์โปรตีน
- กอลจิคอมเพล็กซ์ มีหน้าที่ในการบรรจุและส่งออกสารจากเซลล์
- ไลโซโซม มีหน้าที่ในการย่อยสลายสารภายในเซลล์
- เพอรอกซิโซม มีหน้าที่ในการย่อยสลายสารพิษ
- แวคิวโอล มีหน้าที่ในการสะสมสารต่าง ๆ ภายในเซลล์ เช่น น้ำ อาหาร สารพิษ เป็นต้น
- ไรโบโซม มีหน้าที่ในการสังเคราะห์โปรตีน
- เซนทริโอล มีหน้าที่ในการแบ่งเซลล์
- ไซโทสเกเลตัน มีหน้าที่ในการให้รูปร่างและโครงสร้างแก่เซลล์
สรุป
ออร์แกเนลล์เป็นโครงสร้างย่อยที่มีขนาดเล็กอยู่ภายในเซลล์และมีหน้าที่เฉพาะ แบ่งออกเป็น 2 ประเภทตามลักษณะของเยื่อหุ้ม ได้แก่ ออร์แกเนลล์ที่มีเยื่อหุ้มและออร์แกเนลล์ที่ไม่มีเยื่อหุ้ม ออร์แกเนลล์แต่ละชนิดมีหน้าที่เฉพาะในการดำรงชีวิตของเซลล์