จุดยุติ (end point) ของการไทเทรตกรด-เบส คือ จุดที่สารละลายกรดและเบสทำปฏิกิริยากันหมดสิ้น โดยทั่วไปจุดยุติจะสังเกตได้จากการเปลี่ยนแปลงของสีของสารละลายหรือจากค่า pH ของสารละลาย
การเลือกอินดิเคเตอร์
อินดิเคเตอร์ (indicator) คือ สารประกอบที่เปลี่ยนสีเมื่อสัมผัสกับสารละลายที่มีค่า pH ต่างกัน อินดิเคเตอร์ที่ใช้สำหรับการไทเทรตกรด-เบส โดยทั่วไปจะมีช่วงการเปลี่ยนสี (transition range) อยู่ระหว่าง pH 7.0-14.0
การเลือกอินดิเคเตอร์ที่เหมาะสม
อินดิเคเตอร์ที่เหมาะสมสำหรับการไทเทรตกรด-เบส ควรมีคุณสมบัติดังนี้
- มีช่วงการเปลี่ยนสีที่ใกล้เคียงกับ pH ที่สมดุลของปฏิกิริยา
- มีการเปลี่ยนสีที่ชัดเจนและสังเกตได้ง่าย
- คงตัวต่ออุณหภูมิ
ตัวอย่างอินดิเคเตอร์ที่มักใช้ในการไทเทรตกรด-เบส
- ฟีนอลฟทาลีน (phenolphthalein) : มีช่วงการเปลี่ยนสีระหว่าง pH 8.3-10.0 เปลี่ยนจากไม่มีสีเป็นสีชมพู
- เบนซิลเพอร์ออกไซด์ (benzyl peroxyde) : มีช่วงการเปลี่ยนสีระหว่าง pH 7.8-10.0 เปลี่ยนจากไม่มีสีเป็นสีฟ้า
- ม่วงเมทิลีน (methyl orange) : มีช่วงการเปลี่ยนสีระหว่าง pH 3.1-4.4 เปลี่ยนจากสีส้มเป็นสีเหลือง
- กระดาษลิตมัส (litmus paper) : ใช้สำหรับตรวจสอบความเป็นกรด-ด่างของสารละลาย กระดาษลิตมัสสีน้ำเงินจะเปลี่ยนเป็นสีแดงเมื่อสัมผัสกับสารละลายกรด กระดาษลิตมัสสีแดงจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำเงินเมื่อสัมผัสกับสารละลายเบส
การเลือกใช้อินดิเคเตอร์
การเลือกใช้อินดิเคเตอร์ที่เหมาะสมสำหรับการไทเทรตกรด-เบส สามารถทำได้ดังนี้
- พิจารณาช่วงการเปลี่ยนสีของอินดิเคเตอร์ให้ใกล้เคียงกับ pH ที่สมดุลของปฏิกิริยา
- พิจารณาความสะดวกในการสังเกตการเปลี่ยนสีของอินดิเคเตอร์
- พิจารณาความคงตัวต่ออุณหภูมิของอินดิเคเตอร์
ตัวอย่างเช่น ปฏิกิริยาไทเทรตกรดไฮโดรคลอริก (HCl) กับเบสโซเดียมไฮดรอกไซด์ (NaOH) ปฏิกิริยาที่สมดุลของปฏิกิริยาคือ pH 7.0 ดังนั้นอินดิเคเตอร์ที่เหมาะสมสำหรับการไทเทรตกรด-เบสนี้ คือ อินดิเคเตอร์ที่ช่วงการเปลี่ยนสีอยู่ใกล้ pH 7.0 เช่น ฟีนอลฟทาลีน หรือ เบนซิลเพอร์ออกไซด์
สรุป
จุดยุติของการไทเทรตกรด-เบส คือ จุดที่สารละลายกรดและเบสทำปฏิกิริยากันหมดสิ้น โดยทั่วไปจุดยุติจะสังเกตได้จากการเปลี่ยนแปลงของสีของสารละลายหรือจากค่า pH ของสารละลาย อินดิเคเตอร์ที่ใช้สำหรับการไทเทรตกรด-เบส โดยทั่วไปจะมีช่วงการเปลี่ยนสีอยู่ระหว่าง pH 7.0-14.0 อินดิเคเตอร์ที่เหมาะสมสำหรับการไทเทรตกรด-เบส ควรมีคุณสมบัติดังนี้ มีช่วงการเปลี่ยนสีที่ใกล้เคียงกับ pH ที่สมดุลของปฏิกิริยา มีการเปลี่ยนสีที่ชัดเจนและสังเกตได้ง่าย คงตัวต่ออุณหภูมิ